Miền Trung đang trải qua đợt mưa lớn chưa từng có, với lượng mưa kỷ lục gây ảnh hưởng nặng nề đến nhiều tỉnh thành. Đặc biệt, mực nước các con sông ở Huế đang có dấu hiệu tăng nhanh và có khả năng vượt qua mức đỉnh lũ năm 2020. Tình hình này đặt ra nhiều thách thức trong công tác phòng chống thiên tai và đảm bảo an toàn cho người dân vùng hạ du.
Nguyên nhân và diễn biến mưa lớn tại miền Trung
Đợt mưa lớn bất thường tại miền Trung xuất phát từ sự kết hợp của nhiều yếu tố khí tượng phức tạp. Không khí lạnh mạnh tràn về kết hợp với dải hội tụ nhiệt đới hoạt động mạnh tạo điều kiện thuận lợi cho lượng mưa lớn kéo dài trên diện rộng. Gió đông từ biển cũng góp phần cung cấp hơi ẩm dồi dào cho khu vực, làm gia tăng cường độ và thời gian của các trận mưa. Diễn biến này khiến các khu vực trọng điểm như Huế, Đà Nẵng và Quảng Nam chịu ảnh hưởng nặng nề, với những trận mưa kéo dài liên tục gây ngập úng nghiêm trọng.
Tác động của không khí lạnh, dải hội tụ nhiệt đới và gió đông
Không khí lạnh từ phía bắc đổ về miền Trung tạo ra sự đối lưu mạnh, kết hợp cùng dải hội tụ nhiệt đới mở rộng hoạt động trên khu vực đã kích thích quá trình hình thành các vùng mây dày đặc chứa nhiều nước. Bên cạnh đó, gió đông thổi từ biển vào mang theo hơi ẩm lớn là nguồn cung cấp chính giúp duy trì lượng mưa lớn liên tục trong nhiều ngày liền. Sự phối hợp giữa ba yếu tố khí tượng này đã khiến đợt mưa trở nên đặc biệt dữ dội và lan rộng hơn so với các kỳ mưa trước.
Lượng mưa đo được tại các khu vực trọng điểm
Theo số liệu quan trắc, lượng mưa tập trung chủ yếu tại các tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Nam và Quảng Ngãi với tổng lượng lên đến hàng trăm mm trong vòng vài ngày qua. Một số điểm như huyện Phong Điền (Huế) ghi nhận lượng mưa vượt mức 400 mm, cao hơn rất nhiều so với trung bình nhiều năm. Đây là nguyên nhân trực tiếp gây ngập úng sâu diện rộng và làm tăng nguy cơ sạt lở đất tại nhiều vùng đồi núi quanh khu vực.
Dự báo lượng mưa trong những ngày tới
Theo các bản tin dự báo thời tiết mới nhất, tình trạng mưa lớn sẽ tiếp tục duy trì ít nhất trong 3-4 ngày tới tại miền Trung do ảnh hưởng kéo dài của các yếu tố khí tượng nói trên. Lượng mưa vẫn được dự báo duy trì ở mức cao khiến nguy cơ ngập lụt và sạt lở càng thêm nghiêm trọng. Người dân cần chủ động chuẩn bị đối phó với tình trạng thời tiết phức tạp kéo dài này để giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.
Mực nước sông và tình hình thủy điện tại miền Trung
Tình trạng mưa lớn kéo dài đã làm cho mực nước trên các con sông chính ở miền Trung liên tục tăng cao. Đặc biệt, dòng chảy trên sông Hương, sông Bồ cùng hệ thống Vu Gia – Thu Bồn hiện đang ở mức báo động đỏ hoặc gần đạt mức lịch sử năm 2020. Bên cạnh đó, việc vận hành hồ chứa thủy điện nhằm điều tiết nguồn nước cũng đóng vai trò then chốt trong kiểm soát tình trạng ngập lụt tại hạ du.
Mực nước hiện tại trên các sông chính: sông Bồ, sông Hương, Vu Gia, Thu Bồn
Quan trắc cho thấy mực nước sông Hương tại Huế đã đạt mức báo động 3 – mức cao nhất trong thang cảnh báo lũ; tương tự, sông Bồ cũng đạt gần mức đỉnh lũ năm 2020. Các dòng sông Vu Gia và Thu Bồn dù thấp hơn nhưng vẫn duy trì ở mức cao nguy hiểm do lượng nước từ thượng nguồn liên tục đổ về. Mực nước tăng nhanh chưa từng có này đặt ra áp lực lớn đối với hệ thống đê điều cũng như công tác bảo vệ dân cư sống gần bờ sông.
Việc xả lũ của các nhà máy thủy điện và ảnh hưởng đến mực nước sông
Trước tình hình ngập úng nghiêm trọng, các nhà máy thủy điện trong khu vực buộc phải tiến hành xả lũ để bảo đảm an toàn cho hồ chứa khi lưu lượng nước vào tăng đột biến. Tuy nhiên hành động này làm gia tăng đáng kể lưu lượng dòng chảy xuống hạ du, khiến mực nước sông Huế cũng như các con sông khác nhanh chóng đạt tới hoặc vượt ngưỡng an toàn. Việc cân bằng giữa bảo vệ công trình thủy điện và hạn chế thiệt hại cho người dân hạ du trở thành bài toán khó khăn khó giải quyết song song.
Dự báo mực nước lũ trong 12-24 giờ tiếp theo
Những phân tích chuyên sâu dự báo rằng trong vòng 12 đến 24 giờ tới, do ảnh hưởng tiếp tục của lượng mưa kèm theo xả lũ thủy điện, mực nước trên các con sông chính sẽ còn tiếp tục tăng lên đáng kể. Tại Huế, khả năng cao sẽ vượt qua đỉnh lũ lịch sử năm 2020 nếu không có biện pháp ứng phó kịp thời. Các cơ quan chức năng đang theo dõi sát sao diễn biến nhằm đưa ra cảnh báo kịp thời cho người dân vùng trũng thấp và ven bờ.
Hậu quả của mưa lớn và ngập lụt tại các địa phương
Mưa lớn kéo dài khiến nhiều nơi ngập sâu
Những trận mưa kéo dài đã gây ra hàng loạt hậu quả nghiêm trọng cho đời sống sinh hoạt và kinh tế của người dân miền Trung. Ngập úng diện rộng xuất hiện tại nhiều đô thị quan trọng như Huế hay Đà Nẵng khiến giao thông bị tê liệt hoàn toàn ở một số khu vực. Các vụ sạt lở đất xảy ra ở vùng núi khiến nhà cửa bị phá hủy và làm ách tắc giao thông đường bộ thiết yếu.
Tình trạng ngập nặng và sạt lở đất tại Huế, Đà Nẵng và các tỉnh lân cận
Tại Huế, nhiều tuyến phố trung tâm chìm sâu trong biển nước sau những cơn mưa xối xả liên tục từ đầu tuần đến nay. Khu vực ngoại ô cùng các vùng thấp trũng chứng kiến mức độ ngập sâu hơn một mét khiến sinh hoạt người dân bị đảo lộn hoàn toàn. Song song với đó, các địa bàn núi cao thuộc tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi rơi vào tình trạng sạt lở nghiêm trọng gây ùn tắc giao thông lâu ngày đồng thời tiềm ẩn nguy hiểm về an toàn tính mạng.
Những tuyến đường bị chia cắt do mưa lớn
Do ảnh hưởng của những trận ngập sâu kèm theo sạt lở đất đá vùi lấp mặt đường quốc lộ hay tỉnh lộ ở một số huyện miền núi dẫn đến việc cô lập một số xã phường trong nhiều giờ đồng hồ. Việc mất kết nối giao thông làm gián đoạn cung ứng hàng hóa cũng như công tác cứu trợ hỗ trợ dân cư gặp rất nhiều khó khăn. Chính quyền địa phương đang khẩn trương huy động lực lượng xử lý nhưng tiến độ còn phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết.
Việc sơ tán dân cư và cứu trợ khẩn cấp ở vùng bị ảnh hưởng
Trước nguy cơ tiếp tục gia tăng của thiên tai, chính quyền các địa phương phối hợp cùng lực lượng vũ trang đã tổ chức sơ tán hàng nghìn hộ dân sống gần bờ sông và vùng trũng thấp đến nơi an toàn nhằm giảm thiểu rủi ro về người. Song song đó là việc triển khai kịp thời công tác cứu trợ khẩn cấp với nguồn hàng bao gồm thực phẩm thiết yếu, vật tư y tế được chuyển đến tận tay bà con đang phải chịu cảnh thiên tai hoành hành nhằm đảm bảo nhu cầu tối thiểu sinh hoạt hàng ngày.
Công tác ứng phó và chỉ đạo phòng chống thiên tai
Nước dâng cao làm nhiều khu vực bị ngập sâu
Trước diễn biến ngày càng phức tạp của thời tiết miền Trung, Ban Chỉ đạo Phòng thủ Dân sự Quốc gia đã liên tiếp ban hành các công điện khẩn cấp chỉ đạo sát sao công tác phòng chống thiên tai đảm bảo an toàn tính mạng người dân cũng như tài sản quốc gia. Mọi hoạt động đều hướng tới mục tiêu giảm thiểu tối đa thiệt hại do thiên tai gây ra trên phạm vi rộng lớn.
Các công điện khẩn cấp từ Ban Chỉ đạo Phòng thủ Dân sự Quốc gia
Ngay khi nhận định được mức độ nghiêm trọng của đợt mưa vừa xảy ra, Ban Chỉ đạo Phòng thủ Dân sự Quốc gia đã phát đi hàng loạt công điện yêu cầu các địa phương chủ động kích hoạt phương án ứng phó thiên tai theo tình huống khẩn cấp nhất. Các đơn vị từ trung ương đến địa phương được yêu cầu tập trung cao độ kiểm tra hệ thống đê điều hồ chứa đồng thời lên kế hoạch sơ tán dân cư khỏi vùng nguy hiểm nhằm phòng tránh thiệt hại về người.
Triển khai sơ tán dân cư vùng trũng thấp và khu vực nguy hiểm
“Sơ tán ngay khi có cảnh báo là nguyên tắc vàng” – đó là chỉ đạo xuyên suốt nhằm hạn chế tối đa rủi ro khi nước dâng bất ngờ hoặc xảy ra sự cố vỡ đê điều hồ chứa nước. Tại nhiều địa phương như Thừa Thiên Huế hay Quảng Nam, công tác di rời dân cư được thực hiện bài bản với sự hỗ trợ tích cực từ lực lượng quân đội công an cùng đoàn thể địa phương để đảm bảo mọi người đều được đưa đến nơi an toàn trước khi tình trạng nước lên cao hơn nữa.
Điều chỉnh lịch học và quản lý an toàn giao thông trong đợt mưa lũ
“An toàn học sinh luôn là ưu tiên hàng đầu” – nhiều tỉnh ven biển miền Trung đã quyết định cho học sinh nghỉ học để tránh rủi ro khi di chuyển dưới điều kiện thời tiết cực đoan. Đồng thời ngành giao thông cũng triển khai sửa chữa kịp thời những đoạn đường bị hư hỏng đồng thời tổ chức phân luồng tránh ùn tắc hay mất an toàn giao thông do ngập úng hoặc đất đá tràn xuống mặt đường gây nguy hiểm cho người tham gia lưu thông trên đường.
Quản lý điều tiết hồ thủy điện nhằm đảm bảo an toàn công trình và hạ du
“Vận hành hồ thủy điện linh hoạt để vừa giữ an toàn hồ vừa giảm thiểu thiệt hại cho vùng hạ du” – đây là nguyên tắc được đặt ra cho tất cả nhà máy thủy điện trên địa bàn miền Trung trong mùa mưa bão năm nay. Qua đó việc mở cửa xả đúng lúc sẽ giúp tránh quá tải dung tích hồ chứa đồng thời giảm áp lực dòng chảy đột ngột xuống hạ nguồn gây ngập sâu hơn nữa cho cộng đồng cư dân sống bên bờ sông.
Chuẩn bị lực lượng trang thiết bị và nhu yếu phẩm ứng cứu khẩn cấp
Huy động nhân lực và phương tiện tại các điểm xung yếu dễ bị cô lập
“Lực lượng cứu hộ nhanh chóng triển khai tới các vị trí dễ bị cô lập giúp người dân không bị bỏ lại phía sau.” Tại những khu vực thường xuyên xảy ra ngập sâu hoặc bị chia cắt bởi đoạn đường bị vùi lấp do đất đá trượt xuống sau những trận mưa to gió lớn, chính quyền địa phương phối hợp với lực lượng chức năng huy động xe chuyên dụng cùng đội cứu hộ cứu nạn để hỗ trợ vận chuyển bà con đến nơi an toàn đồng thời xử lý kịp thời những đoạn đường bị hư hỏng để phục hồi giao thông nhanh chóng nhất có thể.
Cung cấp lương thực vật tư y tế cho người dân vùng ngập nặng
Kết luận về nguy cơ vượt đỉnh lũ lịch sử năm 2020 và lời khuyên dành cho người dân
Đợt mưa lớn kỷ lục đang diễn ra ở miền Trung cùng với sự gia tăng nhanh chóng của mực nước trên các con sông đặc biệt là ở Huế đặt ra nguy cơ cực kỳ nghiêm trọng về việc vượt qua đỉnh lũ lịch sử năm 2020. Điều này yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương với cộng đồng để thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng tránh thiên tai như sơ tán kịp thời, đảm bảo an toàn giao thông cũng như huy động lực lượng cứu trợ nhanh chóng khi cần thiết. Người dân cần lưu ý tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn của cơ quan chức năng để bảo vệ tính mạng mình trước diễn biến phức tạp của thiên tai.
